W dniu 3 czerwca w Muzeum Zamkowym w Malborku została rozstrzygnięta dziewiąta edycja konkursu dla muzealników – Pomorska Nagroda Muzealna, organizowana przez Oddział Pomorskie Stowarzyszenia Muzealników Polskich pod patronatem Marszałka Województwa Pomorskiego Mieczysława Struka.

Nasz projekt rewitalizacji zabytkowych budynków dawnego budownictwa wiejskiego na cele utworzenia nowych wystaw stałych i tym samym powiększenie muzeum o dwa nowe budynki, otrzymał wyróżnienie. Nagrodę odebrała Dyrektor Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku Marzenna Mazur.

Serdecznie dziękujemy za zauważenie naszego projektu i wyróżnienie wśród tak licznych pomorskich projektów muzealnych!

zdjęcia pochodzą z: https://malbork.naszemiasto.pl/pomorska-nagroda-muzealna-2023-wyniki-dziewiatej-edycji/ar/c13-9346897?fbclid=IwAR1rpXEvWjPsTd-enZL7nJUQ4fEgZMiWdheIqgs9KexAVc-HtekZ58sOKJk

Tegorocznymi laureatami Pomorskiej Nagrody Muzealnej zostali:

• dr Dobromiła Rzyska-Laube z Muzeum Narodowego w Gdańsku za publikację „Zbiory artystyczne polskich ziemian na Pomorzu Nadwiślańskim od końca XVIII wieku po czasy dzisiejsze”.

• Elżbieta Wróblewska, Patryk Klein z Narodowego Muzeum Morskiego za wystawę czasową „Do DNA”.

• Wojciech Zmorzyński z Muzeum Narodowego w Gdańsku za wystawę czasową i katalog „Fangor. Poza obraz”.

Wyróżnienia otrzymali:

• Agnieszka Kłys Marcin Owsiński z Muzeum Stutthof w Sztutowie za projekt „Upamiętnienie ofiar i trasy Marszu Śmierci więźniów KL Stutthof w 1945 roku” i efekty jego realizacji jako przykład dobrej praktyki współdziałania muzeum pamięci z partnerami lokalnymi.

• Katarzyna Kulikowska z Muzeum Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach za przeniesienie i odtworzenie na terenie muzeum kiosku „Ruch-u” z Dziemian wraz z wyposażenia z lat 80-tych.

• Dawid Gonciarz, Muzeum Kultury Ludowej w Swołowie Oddział Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku za rewitalizację zabytkowych budynków dawnego budownictwa wiejskiego w Swołowie na cele utworzenia nowych wystaw stałych.

W ramach realizacji zadania Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie zostało powiększone o dwa zabytkowe budynki oraz dwie wystawy stałe. Liderem projektu, nadzorującym remont obiektów jest Dawid Gonciarz. Autorami wystaw stałych są: Dawid Gonciarz, Anna Uszyńska, Mikołaj Radomski.

W 2017 roku muzeum pozyskało dwa budynki we wsi Swołowo. Były one w opłakanym stanie technicznym, kwalifikującym je do rozbiórki. Muzealnicy opracowali koncepcję wystaw stałych i pozyskali środki zewnętrzne na ich remont. Prace konserwatorskie przy obu obiektach odbyły się z poszanowaniem aspektów historycznych oraz według dawnej sztuki ciesielskiej i murarskiej, z zachowaniem maksymalnej ilości substancji zabytkowej. Nadrzędną ideą koncepcji remontu budynków było założenie, aby przestrzeń ich wnętrz i otoczenie prezentowały autentyczność architektoniczną pomorskiej wsi. 

Wystawy powstałe w wyremontowanych budynkach, dokumentują wieloletnie badania etnograficzne autorów, pod kątem historii regionu Pomorza Środkowego, głównie w aspekcie historii wsi Swołowo. Narracja obu ekspozycji ma w najlepszy sposób pokazać, to nad czym wiele lat pracowali autorzy.

Wystawa stała „Swołowo. Historie (nie)oczywiste”, to historia Swołowa przedstawiona w nieoczywisty sposób, bo za pomocą opowieści i wspomnień. Opowiedziana historia byłych i obecnych mieszkańców sięga od okresu międzywojnia do początku XXI wieku. Podejmuje m.in. wątki: Swołowo w latach 1939-1945 (wojna i jej oddziaływanie na wieś, robotnicy przymusowi w chłopskich gospodarstwach, stosunek do nazizmu mieszkańców miejscowości), przesiedlenia ludności po 1945 r., zasiedlenie Swołowa przez polskich mieszkańców z uwzględnieniem historii Kresowiaków, pierwsze lata powojenne w aspekcie zagospodarowywania wsi m.in. przymusowa kolektywizacja, niszczenie prywatnej inicjatywy, propaganda ówczesnych władz, wiatraki w Swołowie i młynarstwo w powiecie słupskim, PGR-y, a funkcjonowanie indywidualnych gospodarstw rolnych we wsi, przemiany ustrojowe w latach 90-tych XX w. i ich wpływ na życie mieszkańców, „Kraina w Kratę” – jako jeden z pierwszych markowych produktów turystyki wiejskiej w Polsce, powstanie muzeum we wsi i ratowanie jej zabytkowego charakteru oraz XXI w. – szanse i zagrożenia dla Swołowa.

Wystawa prezentowana jest w zabytkowej stodole, która wchodzi w skład czworobocznej zagrody chłopskiej. Nadrzędną ideą projektową ekspozycji było założenie, by przekraczając próg nowo otwartego obiektu muzeum, można było zwiedzać wystawę lub obejrzeć sam budynek. Temu największemu wyzwaniu przedsięwzięcia – projektowym, aranżacyjnym i montażowym wystawy – sprostali pracownicy muzeum. Zadanie należało do skomplikowanych z uwagi na rozmiar powierzchni ekspozycyjnej budynku, a najważniejszym celem było – aby nie zasłonić misternie wykonanej konstrukcji budynku.

Druga wystawa stała pod tytułem „«Effatha», to znaczy: Otwórz się! Ludowe rytuały lecznicze na Pomorzu” prezentowana jest w murowanym domu, położonym na wschodnim krańcu wsi (zagroda nr 39A), a należącym niegdyś do swołowskiego kowala Hermanna Albrechta. Wystawa opowiada o tym, w jaki sposób dawni mieszkańcy Pomorza wyobrażali sobie choroby, jak chorowali, jakie stosowali techniki uzdrawiania i leczenia. Podejmuje tematykę chorób ludowych, medycyny ludowej, a także życia, śmierci i Absolutu.

Pomysł remontu starych budynków, podyktowany został potrzebą rozwijania oferty muzeum, rozwojem placówki oraz chęcią uratowania przez zniszczeniem dwóch budynków we wsi. Muzeum w Swołowie, to instytucja rozwinięta już w ważną placówkę kultury regionu Pomorza, zachowująca swoją specyfikę, bo jako jedno z niewielu muzeów na wolnym powietrzu, jest zlokalizowanym we wsi o średniowiecznym rodowodzie. Wyjątkowość projektu opiera się na wysokim poziomie merytorycznym remontu zabytkowych budynków oraz stworzeniu w nich unikatowych na skalę regionu Pomorza wystaw stałych.

Przedsięwzięciu towarzyszą publikacje książkowe autorów wystaw: „Ludowe rytuały lecznicze na Pomorzu” Mikołaja Radomskiego, wyd. przez Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku w 2022 r, ISBN 978-83-66410-33-6 oraz druga, przygotowana do druku w 2023 „Swołowo. Historie (nie)oczywiste” Dawida Gonciarza